ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΤΕ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΣΑΣ

Τι ξέρουμε σήμερα για την λειτουργία του εγκεφάλου;
Σύμφωνα με την έκφραση του Maurice Auroux που επαναπροσδιορίζει την εξέλιξη της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος έχει τρεις εγκεφάλους σε έναν, οι οποίοι λειτουργούν στα δύο ημισφαίρια.
Η ανθρώπινη πολυπλοκότητα προκύπτει από μια διαρκή σύγκρουση ανάμεσα σε αυτούς τους τρεις εγκεφάλους και στην αλληλεπίδρασή τους. Τουλάχιστον από την εποχή των Ελλήνων, η λειτουργία του εγκεφάλου ασκεί μια πραγματική γοητεία, ανακατεμένη καμιά φορά με φόβο, μπροστά στο πολύπλοκο μυστήριο του "μαύρου κουτιού".

ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΣ
Στην αρχή συναντάμε τον ερπετώδη εγκέφαλο -ή αρχαϊκό εγκέφαλο- ο οποίος λέγεται έτσι επειδή τον ξανασυναντάμε στα ερπετά, στα ψάρια, στις θαλασσινές χελώνες και στα κατώτερα σπονδυλωτά. Είναι η έδρα των αρχέγονων ωθήσεων μας: της επιθετικότητας, του φόβου, της υπεράσπισης, του εδάφους, των ενστίκτων συντήρησης και αναπαραγωγής, όλων των ωθήσεων που έχουν προορισμό την εξασφάλιση της επιβίωσης του είδους.
Δεν μπορούμε να ενεργούμε με τον ερπετώδη εγκέφαλο που έχει προγραμματιστεί μια για πάντα, είναι ανίκανος για μαθητεία, αναίσθητος στην εμπειρία. Υπάρχει λοιπόν ένας ολόκληρος κόσμος, μη ρηματικός, από χειρονομίες και αυτόματους τρόπους συμπεριφοράς η ρίζα των οποίων είναι ο ερπετώδης εγκέφαλος. Πάνω από τον ερπετώδη βρίσκεται ο θηλαστικός εγκέφαλος που κυβερνά τα συναισθήματα, την στοργή και την επικοινωνία με τους άλλους. Είναι επίσης το μέρος των μηχανισμών κινητοποίησης-ακινητοποίησης, αρέσκειας-απαρέσκειας, αμοιβής-τιμωρίας… Σ’ αυτόν εγγράφονται οι αρνητικές ή θετικές εμπειρίες, αλλά είναι κυρίως το φίλτρο των πληροφοριών που συλλαμβάνονται από τον ανώτερο εγκέφαλο, το φλοιό. Ο φλοιός προνόμιο των ανώτερων μαστοφόρων (του σκύλου, του αλόγου) και του… ανθρώπου, είναι η έδρα της συμβολικής συνείδησης, της γλώσσας, της αφηρημένης σκέψης.
Ο φλοιός, κόσμημα του ανθρώπινου εγκεφάλου, είναι ο εγκέφαλος που μας επιτρέπει να δημιουργούμε θεωρίες, να διαλογιζόμαστε το αφηρημένο, να επινοούμε…

Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΜΙΑΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ
Χάρις στο φλοιό του ο άνθρωπος είναι ικανός να ανταποκρίνεται με πρωτότυπο τρόπο σε ένα πρόβλημα που τίθεται από το περιβάλλον. Ο φλοιός επιτρέπει την πρόσβαση και τη δημιουργία των ιδεών.

Οι ερπετώδεις και θηλαστικοί εγκέφαλοι δεν "μιλούν", μόνο ο φλοιός έχει αυτή την ικανότητα ομιλίας, έχει μια πολύπλοκη γλώσσα, ικανή να εκφράζει όλη τη λεπτότητα των συγκινήσεων και των σκέψεων καθώς και την ικανότητα να περιγράφει τις τεχνικές πραγματικότητες.
Δεν πρέπει όμως να υποτιμήσουμε την σημασία των "κατώτερων" εγκεφάλων, κυρίως του θηλαστικού. Πράγματι η πληροφορία κυκλοφορεί πάντα από τον θηλαστικό εγκέφαλο στο φλοιό. Έτσι, ένα ερέθισμα φτάνει στον θηλαστικό εγκέφαλο. Αν του προκαλεί ευχάριστη ανάμνηση, ο θηλαστικός εγκέφαλος ενδιαφέρεται, και μεταβιβάζει τη πληροφορία στον φλοιό. Αν τον δυσαρεστεί, το αποδοκιμάζει.

Αυτή η λειτουργία που συνδέεται με την στοργή, εξηγεί την αποτυχία των υπερβολικά διανοητικών διαμορφώσεων. Στη Γαλλία συχνά πιστεύουν ότι μπορούν να επιλύσουν μια διαφορά συζητώντας γύρω από ένα τραπέζι, δραστηριότητα κατεξοχήν του φλοιού. Ή συχνότερα, είναι προτιμότερο πρώτα να ενεργεί κανείς.

Αντί να πείτε στο συνομιλητή σας: Σας έχω εμπιστοσύνη, εμπιστευθείτε του μια αποστολή εμπιστευτική. Η θετική ανάμνηση που θα διατηρήσει, θα παρακινήσει τον θηλαστικό εγκέφαλο να μεταβιβάσει πληροφορίες προερχόμενες από εσάς. Όλο και περισσότεροι δημιουργοί το γνωρίζουν αυτό και προτείνουν στους συμμετέχοντες ειδικές ασκήσεις για να έχουν το maximum των πιθανοτήτων επιτυχίας. Η επιτυχία τους καταγράφεται στον θηλαστικό εγκέφαλο ο οποίος μεταβιβάζει ένα θετικό μήνυμα στο φλοιό.

Είναι μια διαδικασία διαμετρικά αντίθετη με το κλασσικό σχολικό σύστημα, που βασίζεται στην άποψη κυρώσεων σε περίπτωση αποτυχίας. Αν φοβόσαστε το νερό, καμιά λογική κουβέντα του τύπου "δεν διακινδυνεύεις τίποτα " δεν σας κάνει να αλλάξετε γνώμη. Αλλά αν κάποιος σας κάνει να ζήσετε μια ευχάριστη εμπειρία στο νερό, ο θηλαστικός εγκέφαλος την καταγράφει, εύχεται να την ανανεώσει και στέλνει στο φλοιό θετικό μήνυμα.

Με άλλα λόγια μια διαμόρφωση δεν είναι αποτελεσματική αν δεν περάσει από τον θηλαστικό εγκέφαλο με τη μορφή μιας θετικής πράξης που αυτός ο τελευταίος αποθηκεύει και μεταβιβάζει στο φλοιό για να μετατραπεί σε αφηρημένη ιδέα.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι τόσο πλούσιος και περίπλοκος, ώστε οι βιολόγοι όχι μόνο ανακάλυψαν "τρεις εγκεφάλους" , δηλαδή μια κάθετη εξειδίκευση λειτουργίας, που ανακεφαλαιώνει την εξέλιξη της ανθρωπότητας, παρούσα με αυτόν τον τρόπο στο καθένα μας, αλλά επίσης και μια οριζόντια εξειδίκευση ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου, το δεξί ημισφαίριο και το αριστερό ημισφαίριο. Αυτή η εξειδίκευση δεν είναι πια ένας διαχωρισμός, εφόσον το τυλώδες σώμα (ένα σύστημα δύο εκατομμυρίων ινών) εξασφαλίζει πολυάριθμες ενδοσχέσεις ανάμεσα στα δύο αυτά ημισφαίρια.

ΟΙ ΔΥΟ ΤΡΟΠΟΙ ΤΗΣ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ: ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΑ
Οι σχετικοί ρόλοι των δύο ημισφαιρίων ανακαλύφθηκαν από τον Γάλλο βιολόγο Paul Broca, ο οποίος διαπίστωσε ότι τραυματίες που είχαν υποστεί βλάβες σε ένα συγκεκριμένο μέρος του αριστερού φλοιού παρουσίαζαν προβλήματα ομιλίας, προβλήματα που δεν υπήρχαν σε ασθενείς που είχαν υποστεί τις ίδιες βλάβες στη δεξιά πλευρά. Το αριστερό ημισφαίριο είναι έδρα του λόγου και της λογικής; Δεν χρειαζόταν περισσότερα για να θεωρηθεί "το ευγενές" ημισφαίριο, ενώ το δεξί ημισφαίριο παρουσιάστηκε σαν δευτερεύον. Αυτή η υπερβολική υπεροχή διαρκεί ακόμα και σήμερα. Εντούτοις οι μελέτες του ερευνητή Roger Sperry (βραβείο Νόμπελ 1981) πάνω στον ρόλο των εγκεφαλικών ημισφαιρίων απέδειξαν την σπουδαιότητα του δεξιού εγκεφάλου, ειδικού στην μουσική και στις τέχνες, ικανού να αναγνωρίζει εικόνες, να ερμηνεύει μια έννοια οπτικά και να συλλαμβάνει ένα σύστημα ολιστικά, ενώ το αριστερό ημισφαίριο δεν μπορεί παρά να αναλύει. Είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε ένα μοντέλο όπου να διασταυρώνονται οι κάθετες και οι οριζόντιες προσεγγίσεις. Οι διαφορές ανάμεσα στο δεξί και στο αριστερό ημισφαίριο συμπληρώνονται με τις διαφορές ανάμεσα στο θηλαστικό και στο φλοιώδες σύστημα. Αυτό απέδειξε μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Τέξας, υπό την διεύθυνση του Ned Hermann, ο οποίος κατέδειξε τις τέσσερις εγκεφαλικές ζώνες.

ΑΣ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΜΑΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΜΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ
Πρόκειται στην πραγματικότητα για τέσσερις ειδικούς τομείς ερεθισμού, σύμφωνα με τους οποίους επικαλούμαστε μάλλον τον φλοιώδη (αριστερό ή δεξιό) ή καλύτερα τον θηλαστικό (αριστερό ή δεξιό). Πράγματι, όλα τα άτομα δεν έχουν τον ίδιο τρόπο αντίδρασης απέναντι σε ένα γεγονός: κάποιοι αναλύουν το πρόβλημα, κρατούν σημειώσεις, αναζητούν μια λογική λύση. Άλλοι διαβλέπουν μια σφαιρική λύση και σπεύδουν να την εφαρμόσουν. Εκτός από παθολογικές περιπτώσεις ή ατύχημα, τα δύο ημισφαίρια λειτουργούν μόνιμα. Αντίθετα, υπάρχουν εγκεφαλικές προτιμήσεις που οφείλονται στην μόρφωση και στην κουλτούρα, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Ένας έμπειρος λογιστής λειτουργεί περισσότερο με τον αριστερό του εγκέφαλο. Αν γίνει μουσικός, ενεργοποιεί επιπλέον τον δεξιό του εγκέφαλο.
Επομένως, οι εγκεφαλικές προτιμήσεις δεν είναι αμετάβλητες. Μπορούν να αλλάξουν στην διάρκεια της ζωής. Γνωρίζοντας ότι τα δύο ημισφαίρια είναι συμπληρωματικά, είναι ενδιαφέρον να αναπτύξουμε τον αριστερό εγκέφαλο και αντίστροφα, για να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητά του και την ικανότητά του να αντιμετωπίζει και να επιλύει τα πιο διαφορετικά προβλήματα. Σχηματικά, ο αριστερός φλοιώδης αντιπροσωπεύει την λογική νοημοσύνη, ο δεξιός φλοιώδης, την διαισθητική νοημοσύνη.
Ο αριστερός θηλαστικός την συγκίνηση, κυριαρχημένη και στραμμένη προς την δράση.
O δεξιός θηλαστικός την ωθητήριο συγκινησιακότητα. Όλα αυτά συνδυάζονται σε ευμετάβολες αναλογίες.
Είναι φανερό ότι, για να καταλάβουμε έναν αριστερό φλοιώδη τύπο εγκεφάλου, δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την ίδια γλώσσα που χρησιμοποιούμε για τον δεξιό θηλαστικό. Ας έχουμε υπόψη ότι η επικοινωνία μας κινδυνεύει να είναι ατελέσφορη."Ένας αριστερός φλοιώδης αναλυτικός, είναι ίσως ανίκανος να βρει τον δρόμο του στο δάσος, ενώ ένας δεξιός φλοιώδης αντιλαμβάνεται εύκολα τον χώρο, αλλά δεν μπορεί να προσανατολιστεί σε έναν χάρτη επιτελείου", υπογραμμίζει ο Louis Timbal-Duclaux, υπεύθυνος του Ινστιτούτου Hermann France. Καταλαβαίνουμε το ενδιαφέρον αυτού του μοντέλου και τον πλούτο της πρακτικής χρησιμοποίησης για να περιγράφουμε όλες τις ποικιλίες των τρόπων συμπεριφοράς. Οι συνδυασμοί ανάμεσα σε αυτές τις τέσσερις ζώνες είναι πολυάριθμοι και επιτρέπουν μια πολύ λεπτή ανάλυση των εγκεφαλικών προτιμήσεων σύμφωνα με τα έργα, τα άτομα, τις ομάδες ή την κουλτούρα.

ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ;
Η επαγγελματική εξειδίκευση, που κινητοποιεί ορισμένες ζώνες του εγκεφάλου μας προς βλάβη άλλων, έχει προφανώς μικρή επίδραση στις εγκεφαλικές μας προτιμήσεις. Βέβαια, μπορούμε να την ζήσουμε με τρόπο ικανοποιητικό με μια εγκεφαλική προτίμηση καλά καθορισμένη, εφόσον τίποτα δεν αλλάζει στο σύμπαν της, αλλά απέναντι σε προβλήματα ενός νέου είδους, θα συναντήσουμε πραγματικές δυσκολίες προσαρμογής. Χρειάζεται πολύς χρόνος και κόπος για να ξυπνήσουν οι ζώνες των αποκοιμισμένων νευρώνων. Γι' αυτό και η ανάγκη όχι μόνο να διατηρούμε τα νευρώδη κυκλώματα που έχουμε ασκήσει, αλλά και να διευρύνουμε τις εγκεφαλικές μας προτιμήσεις, κάνοντας έκκληση στις πολλές δυναμικές μας ικανότητες. Ανάμεσα στα στάδια της διαμόρφωσής μας, αυτά στα οποία μεταχειριζόμαστε την λειτουργία του εγκεφάλου έχουν ακριβώς για αντικειμενικό σκοπό να κάνουν τα συμμετέχοντα μέρη να συνειδητοποιούν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να λειτουργήσουν τα άλλα: το κλειδί των αναρίθμητων συγκρούσεων βρίσκεται σ' αυτή την αντίληψη.

Για παράδειγμα, ένας "αριστερός φλοιώδης" φαντάζεται ότι αρκούν σαφείς, ακριβείς, ταξινομημένοι σκοποί, για να κάνουν τις ομάδες του να λειτουργήσουν. Αν ο προσωπικός του εγκέφαλος, μάλλον ο "δεξιός θηλαστικός" λειτουργεί με συναισθηματικότητα η αποτυχία είναι σίγουρη.
Το να τοποθετείται ένας "δεξιός φλοιώδης", ακόμα και λαμπρός, σε θέση όπου κυριαρχεί ο "αριστερός εγκέφαλος", σημαίνει να τον προορίζουμε για στρες και για αποτελεσματικότητα.
Μπορούμε επίσης να θεωρήσουμε ολόκληρη την ανάληψη εργασίας σαν έναν εγκέφαλο και να αναζητήσουμε την εξισορρόπησή της με τα διάφορα στοιχεία. "Κάθε ανάληψη εργασίας έχει ανάγκη από τους αριστερούς φλοιώδεις για σκέψη και ανάλυση και από τους αριστερούς θηλαστικούς εγκεφάλους για δημιουργία και διαχείριση. Από τους δεξιούς φλοιώδεις για νεωτερισμό και εμπορικότητα, από τους δεξιούς θηλαστικούς για τις εξωτερικές σχέσεις και για την διαχείριση του προσωπικού" λέει ο Louis Timbal-Duclaux.

Δυσκολεύεστε να πουλήσετε εξαιρετικά προϊόντα;
Στρατολογείστε μερικούς δεξιούς θηλαστικούς που ξέρουν να βρίσκουν επιχειρήματα που συγκινούν το κοινό. Οι συνελεύσεις σας καταντούν σε ανιαρές φλυαρίες; Κάνετε να συμμετέχουν σε αυτές αριστεροί θηλαστικοί, στραμμένοι προς την δράση και την διαχείριση. Ποιο καινούριο προϊόν προωθείτε; Οργανώστε μια ομάδα από δεξιούς φλοιώδεις για τις ιδέες και από "αριστερούς εγκεφάλους" (φλοιώδεις και θηλαστικοί) για την πραγματοποίηση.

ΑΠΛΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟΥ
Δεν μπορούμε βέβαια να αλλάξουμε εγκεφαλικό προφίλ όπως ένα πουκάμισο, δεδομένου του βάρους του πολιτισμού και της εκπαίδευσης μας. Μπορούμε παρόλα αυτά να αναπτύξουμε νέες εγκεφαλικές προτιμήσεις με κάποιες ασκήσεις.

Αν σε εσάς επικρατεί ο "αριστερός εγκέφαλος" και επιθυμείτε να αναπτύξετε τον "δεξιό σας εγκέφαλο":
-Για τον δεξιό φλοιώδη: παίξτε με την ζύμη, επινοείστε και ετοιμάστε μια γαστρονομική συνταγή. Στο πρωινό ξύπνημα βρείτε χρόνο για να ονειροπολήσετε. Οδηγείστε το αυτοκίνητό σας χωρίς σκοπό και χωρίς οδικό χάρτη. Τρέξτε από ευχαρίστηση, χωρίς να έχετε σκοπό την διατήρηση της φόρμας ή της υγείας.
-Για τον δεξιό θηλαστικό: ακούτε την μουσική που σας αρέσει όταν έχετε διάθεση. Παίζετε με τα παιδιά σας όπως το επιθυμούν. Αφήνετε τον εαυτό σας να κλάψει χωρίς ντροπή αν έχετε συγκινηθεί. Βρείτε δέκα λεπτά την ημέρα για να αφουγκράζεστε τα συναισθήματά σας. Ζωγραφείστε ή σχεδιάστε, εμψυχώστε μια ομάδα.

Αν σε εσάς επικρατεί ο δεξιός εγκέφαλος και θέλετε να αναπτύξετε τον αριστερό:
-Για τον αριστερό φλοιώδη: συμμετέχετε σε μια λέσχη επενδυτών. Υπολογείστε ακριβώς την προσεχή σας υποχώρηση. Μάθετε να χρησιμοποιείτε έναν μικροοργανωτή. Οργανώστε ένα ταξίδι μέχρι τις πιο μικρές του λεπτομέρειες. Προσπαθείστε να επιλύσετε ένα πρόβλημα χωρίζοντάς το σε λογικές σειρές.-Για τον αριστερό θηλαστικό: συγκεντρώστε τα απαραίτητα ακολουθώντας τον τρόπο χρήσης. Κάνετε τους υπολογισμούς σας. Ταξινομείστε τα βιβλία και τους δίσκους σας σε κατηγορίες. Να είστε ακριβείς στη διάρκεια μιας ολόκληρης ημέρας. Κάνετε το γενεαλογικό σας δέντρο.
Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΔΕΝ ΦΘΕΙΡΕΤΑΙ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΑΝ ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ!
Δώσαμε μια ιδέα των δυνατοτήτων του εγκεφάλου μας επικαλούμενοι τον αριθμό των νευρώνων που τον αποτελούν. Αυτό το ψηφίο φτάνει τα 100 δισεκατομμύρια, αριθμός ιλιγγιώδης. Αλλά πρέπει να συμπληρωθεί με μια άλλη πληροφορία που πολλαπλασιάζει κι άλλο την ικανότητα και που αφορά τα κύτταρα gliale.

Αυτά που είναι τόσα πολλά ώστε να μην μπορούν να μετρηθούν (90% της εγκεφαλικής μάζας), έχουν την ικανότητα της αναπαραγωγής, αντίθετα από τους νευρώνες. Ο αριθμός τους αυξάνει βαθμηδόν όσο μαθαίνουμε, πράγμα που μας κάνει να σκεφτούμε ότι έχουμε κάποια ευθύνη για την αποτελεσματικότητα της εγκεφαλικής μας μηχανής. Δεν πρέπει λοιπόν να διστάζουμε... πρέπει να κάνουμε τα περίφημα μικρά γκρίζα κύτταρα να λειτουργήσουν και θα ανακαλύψουμε ανυποψίαστες μέχρι σήμερα δυνατότητες.